Στο πλαίσιο του προγράμματος «Πολιτιστικές διαδρομές στην Ανατολική Αττική με όχημα το αρχαίο θέατρο» οι μαθητές του σχολείου μας στις 8/3/24 επισκέφτηκαν τον αρχαιολογικό χώρο του Αμφιαραείου στον Ωρωπό και ήρθαν σε επαφή με την άυλη αλλά και υλική πολιτιστική μας κληρονομιά.
Οι μαθητές του προγράμματος ανέλαβαν να ξεναγήσουν στον χώρο μαθητές άλλων τμημάτων του σχολείου και τους καθηγητές τους.
Οι μαθητές-ξεναγοί χωρίστηκαν σε 3 ομάδες.
Η πρώτη ομάδα παρουσίασε τον άγνωστο στους περισσότερους μυθικό ήρωα, μάντη, θεραπευτή αλλά και χθόνιο θεό Αμφιάραο και μίλησε για την ιστορία και τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου.
Η δεύτερη ομάδα αναφέρθηκε στη διαδικασία ίασης που ακολουθούνταν στο ιερό και θεραπευτήριο
του Αμφιαραείου και στα άλλα «νοσοκομεία» των αρχαίων Ελλήνων, μίλησε για την ολιστική προσέγγιση που είχαν για την υγεία οι αρχαίοι Έλληνες και εξήγησε γιατί κοντά στα Ασκληπιεία κατασκεύαζαν αρχαία θέατρα.
Τέλος η τρίτη ομάδα παρουσίασε την ιστορία και αρχιτεκτονική του αρχαίου θεάτρου του Αμφιαρείου.
Από το υλικό που συγκέντρωσαν οι μαθητές και τις δράσεις στις οποίες συμμετείχαν δημιουργήθηκε ηλεκτρονικό βιβλίο και video το οποίο θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου. Τη δράση συντόνισαν οι υπεύθυνες καθηγήτριες του προγράμματος : Ελένη Τσαούση και Βασιλική Παπαλιώση, το video δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του κ. Αναστόπουλου Βασίλη, στην επίσκεψη συνόδευσε η κ. Δημητροπούλου Σωτηρία.
1η ομάδα : Ωρωπός & ο θεός Αμφιάραος
2η ομάδα : ιερό και θεραπευτήριο
3η ομάδα : αρχιτεκτονική του αρχαίου θεάτρου
Η επίσκεψη έκλεισε με βόλτα στο λιμανάκι της Σκάλας Ωρωπού.
Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΩΡΩΠΟΣ
Η περιοχή κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια και υπήρξε ένα πολύ σημαντικό λιμάνι γιατί μπορούσε να έχει άμεση επικοινωνία με τη γειτονική Εύβοια όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα. Αυτός ήταν και ο λόγος που στη διάρκεια της αρχαιότητας διεκδίκησαν την περιοχή όχι μόνο οι Αθηναίοι και οι Βοιωτοί αλλά και οι κάτοικοι της Ερέτριας που βρίσκεται στην απέναντι ακτή. Στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. ή λίγο αργότερα ο Ωρωπός πέρασε στην κυριαρχία της Αθήνας, όπου και παρέμεινε σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 5ου αι. π.Χ. Την περίοδο αυτή συνέβη ένα γεγονός που καθόρισε στο εξής την ιστορία του τόπου. Προς τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. ιδρύθηκε το Αμφιαράειο ή πιο απλά Αμφιάρειο, ένα από τα σπουδαιότερα ιερά της Αττικής.
Ο ΑΜΦΙΑΡΑΟΣ
Πρόκειται για έναν μυθικό ήρωα με ξεχωριστά χαρίσματα, αφού ήταν μάντης αλλά και θεραπευτής. Ο Αμφιάραος όμως δεν λατρεύτηκε μόνο σαν ήρωας, αλλά και σαν χθόνιος θεός ,δηλαδή του κάτω κόσμου. Ο Αμφιάραος ήταν γιός του Οικλή και εγγονός του Μελάμποδα ,σπουδαίου μάντη και θεραπευτή που διδάχθηκε την τέχνη της μαντικής από τον Απόλλωνα. Βασίλευε στο Άργος μαζί με τον εξάδελφο του 'Αδραστο ενώ στη νεότητα του είχε λάβει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου.Όταν ο Αμφιάραος ήταν βασιλιάς του 'Αργους, έφτασε εκεί ο γιος του Οιδίποδα, ο Πολυνείκης. Είχε διωχτεί από το θρόνο της Θήβας από τον αδερφό του Ετεοκλή. Ο Πολυνείκης ζήτησε από τον Αμφιάραο βοήθεια για να καταλάβει τη Θήβα μαζί με άλλους έξι αρχηγούς πόλεων. Ετοίμαζε, δηλαδή, την εκστρατεία των «Επτά επί Θήβας».
Ο Αμφιάραος χάρη στις μαντικές του ικανότητες γνώριζε εκ των προτέρων ότι η εκστρατεία αυτή θα οδηγούσε σε ήττα και, μάλιστα, ότι ο ίδιος θα σκοτωνόταν στη μάχη. Έτσι δεν ήθελε να πάρει μέρος στην εκστρατεία.
Ο Πολυνείκης όμως δωροδόκησε τη γυναίκα του Εριφύλλη με το πέπλο και το περιδέραιο της Αρμονίας από τους Δελφούς με αντάλλαγμα να πείσει τον σύζυγο της να συμμετέχει στην εκστρατεία. Αυτή παρότρυνε τον σύζυγό της να εκστρατεύσει μαζί με τους υπόλοιπους, για να αποκτήσει δόξα και τιμή και τελικά τον έπεισε.
Γνωρίζοντας τα πάντα ο Αμφιάραος ως μάντης, άφησε φεύγοντας για τον μοιραίο πόλεμο σκληρή εντολή στα παιδιά του: όταν μεγαλώσουν να σκοτώσουν τη μητέρα τους γιατί τον είχε στείλει σε βέβαιο θάνατο επειδή είχε θαμπωθεί από ύποπτα δώρα. Στον δρόμο για την μάχη ο Αμφιάραος προειδοποίησε τους υπόλοιπους αρχηγούς ότι η επιχείρηση θα κατέληγε σε αποτυχία και θα έβρισκαν όλοι τον θάνατο.
Στο τέλος λοιπόν, αφού σκοτώθηκαν σε μονομαχία τα δύο αδέλφια Ετεοκλής και Πολυνείκης, οι πολιορκητές τράπηκαν σε φυγή, αφού σκοτώθηκαν στη μάχη όλοι οι επικεφαλής εκτός από τον 'Αδραστο. Ο Αμφιάραος κατά την υποχώρησή του μετά την ήττα καταδιωκόταν από τον Θηβαίο Περικλύμενο, γιο του θεού Ποσειδώνα, που θα τον σκότωνε ή θα τον πλήγωνε, πράγμα λυπηρό και υποτιμητικό για μια ηρωική φυσιογνωμία όπως τον Αμφιάραο. Ο Δίας λοιπόν πάλι, θέλοντας να αποτρέψει αυτό το πεπρωμένο, έριξε κεραυνό που άνοιξε στη γη ένα μεγάλο χάσμα. Το χάσμα αυτό κατάπιε τον Αμφιάραο, τον ηνίοχό του, το άρμα τους και το άλογό τους. Στη συνέχεια ο Δίας έκανε τον ήρωα αθάνατο, και οι αρχαίοι Έλληνες τον λάτρευαν από τότε ως χθόνιο θεό.
Γιατί όμως το ιερό του Αμφιαράου ιδρύθηκε στον Ωρωπό;
Την εξήγηση θα χρειαστεί να την αναζητήσουμε πάλι στο μύθο. Σύμφωνα με μία εκδοχή, ο Αμφιάραος εμφανίστηκε ξανά πάνω στη γη, ως θεός αυτή τη φορά, μέσα από μία πηγή που θεωρήθηκε ιερή και έτσι στο σημείο αυτό ιδρύθηκε το Αμφιάρειο.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το ιερό του Αμφιαράου βρισκόταν αρχικά στη Θήβα. Είχε όμως αρχίσει να χάνει τη φήμη του, όταν ένας πιστός έλαβε χρησμό να ιδρύσει νέο ιερό στον Ωρωπό. Οι κάτοικοι του Ωρωπού ήταν οι πρώτοι που λάτρεψαν τον Αμφιάραο σαν θεό, γιατί στη Θήβα είχε τιμηθεί αποκλειστικά σαν ήρωας.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ
Το Αμφιάρειο χτίστηκε στις δύο όχθες ενός χειμάρρου που οι αρχαίοι ονόμαζαν Χαράδρα.
Τα επίσημα κτήρια βρίσκονταν στη βόρεια όχθη του χειμάρρου , ενώ στη νότια ήταν τα οικοδομήματα που φιλοξενούσαν όσους απασχολούνταν στο ιερό. Στη μία όχθη τα επίσημα κτίρια –ναός, θέατρο, βωμοί, στοά, λουτρά–, στην άλλη ο οικισμός με τον ξενώνα του, τα καπηλειά, την αγορά και την περίφημη κλεψύδρα, το ένα από τα δύο γνωστά αρχαία μνημειακά υδραυλικά ρολόγια (το άλλο στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας) που λειτουργούσαν πανομοιότυπα: ένας κρουνός άδειαζε με πολύ αργό ρυθμό το νερό μιας τετράγωνης δεξαμενής εμφανίζοντας τη χρονική ένδειξη.
Σήμερα η είσοδος του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται στα δυτικά και έτσι ο σημερινός επισκέπτης ακολουθεί αντίθετη πορεία από τους προσκυνητές που έμπαιναν στο ιερό από τα ανατολικά .
Κατηφορίζοντας από την είσοδο προς τα μνημεία, στα δεξιά σας θα δείτε τους κίονες από το ναό του Αμφιαράου και μπροστά του τον μαρμάρινο βωμό για τη θυσία των ζώων.
Δίπλα βρισκόταν η ιερή πηγή, από την οποία σύμφωνα με το μύθο εμφανίστηκε ο Αμφιάραος ως θεός. Η πηγή, μάλιστα, αναβλύζει νερό μέχρι σήμερα, μέσα από μια δεξαμενή που πρέπει να χτίστηκε στα ρωμαϊκά χρόνια. Τα ερείπια που θα δείτε πολύ κοντά στην πηγή ανήκουν στα λουτρά, απαραίτητα σε κάθε θεραπευτικό ιερό.
Αν κοιτάξετε στα αριστερά σας, θα δείτε μια σειρά από βάθρα, δηλαδή βάσεις αγαλμάτων. Τα αγάλματα αυτά, που δυστυχώς σήμερα δεν σώζονται, ήταν αφιερώματα προς τον Αμφιάραο. Εικόνιζαν βασιλιάδες, ιερείς, αυτοκράτορες, αλλά και πολίτες του Ωρωπού. Γνωρίζουμε τα ονόματά τους από τις επιγραφές που ήταν χαραγμένες στα βάθρα. Εκεί χαράσσονταν επίσης ψηφίσματα, δηλαδή αποφάσεις της πόλης του Ωρωπού.
Στο τέλος της σειράς των βάθρων θα συναντήσετε κάποια σκαλοπάτια που θα σας οδηγήσουν στο θέατρο.
Αν, πάλι, συνεχίσετε ευθεία, θα δείτε τα ίχνη μίας εντυπωσιακής στοάς. Είχε μήκος 110 μέτρα και ίχνη της σώζονται μέχρι σήμερα. Η μεγάλη στοά, όπως λέγεται, χτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. και ήταν ο χώρος όπου διανυκτέρευαν οι ασθενείς και οι πιστοί. Στον ελεύθερο χώρο μπροστά από τη στοά πρέπει να γίνονταν οι αθλητικοί αγώνες.
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΙΕΡΟ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ: Τα «νοσοκομεία» των Αρχαίων
Το Αμφιάρειο ήταν θεραπευτικό ιερό. Οι πιστοί έρχονταν εδώ για να ζητήσουν τη βοήθεια του θεού, ώστε να θεραπευτούν από κάποια αρρώστια ή να βρουν λύση σε κάποιο πρόβλημά τους. Την ευθύνη για τη λειτουργία του είχε ο ιερέας του θεού Αμφιαράου, ο σπουδαιότερος αξιωματούχος του ιερού.Κάθε πιστός που ερχόταν στο Αμφιάρειο όφειλε να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη διαδικασία.
Πρώτα, λοιπόν, πλήρωνε για το εισιτήριό του που ήταν ένα κομμάτι μετάλλου με χαραγμένες πάνω του τις μορφές του Αμφιαράου και της θεάς Υγείας.
Στη συνέχεια λουζόταν στα λουτρά και κατόπιν τον αναλάμβαναν οι φυσιοθεραπευτές με μαλάξεις (μασάζ) και ασκήσεις γυμναστικής ενώ παράλληλα υποβαλλόταν σε δίαιτα και νηστεία. Όλα αυτά προηγούνταν της εγκοίμησης και προετοίμαζαν τον ασθενή για αυτή. Η ιατρική που ασκούνταν στα Ασκληπιεία ήταν Θεουργική, προερχόταν δηλαδή από τον θεό, ενώ βασική μέθοδος θεραπείας ήταν η «εγκοίμησις» κατά την οποία ο ασθενής μέσου του ύπνου, στον ιερό χώρο μπορούσε να θεραπευτεί.
Ο ασθενής και πιστός έπρεπε «να καθαρθεί» θυσιάζοντας ένα κριάρι προς τιμή του θεού. Στη συνέχεια, αφού ξάπλωνε πάνω στο δέρμα του θυσιασμένου κριαριού, περίμενε να τον πάρει ο ύπνος και να εμφανιστεί στο όνειρό του ο Αμφιάραος για να του δώσει κάποια συμβουλή ή να τον θεραπεύσει. Το επόμενο πρωί ο πιστός όφειλε να ευχαριστήσει το θεό ρίχνοντας νομίσματα στην ιερή πηγή. Ακόμη, αφιέρωνε στο ιερό ένα αντικείμενο αξίας ανάλογης με την οικονομική του κατάσταση.
Τα αφιερώματα αυτά ήταν συνήθως μαρμάρινα ή μεταλλικά αντικείμενα που εικόνιζαν τα μέλη του σώματος τα οποία χρειάζονταν θεραπεία. Το ιερό λειτούργησε μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ. και υπήρξε το εθνικό ιερό της πόλης του Ωρωπού.
Η ακτινοβολία του όμως γρήγορα επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές χάρη στα Μεγάλα Αμφιάρεια, τους αθλητικούς και μουσικούς αγώνες που διοργανώνονταν κάθε πέντε χρόνια προς τιμή του Αμφιαράου. Στους αγώνες έπαιρναν μέρος αθλητές και καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και την Ιταλία.
ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
Σύμφωνα με έναν κατάλογο με ονόματα νικητών εκείνης της εποχής κάθε χρόνο διοργανώνονταν αγώνες τα Αμφιάρεια τα Μικρά και κάθε πέμπτο χρόνο τα Αμφιάρεια τα Μεγάλα.Οι μουσικοί και ποιητικοί αγώνες ( αυλητής , κιθαριστής, τραγωδός, ποιητής κωμωδιας ,κτλ) γίνονταν στο θέατρο του ιερού. Τα αθλητικά αγωνίσματα (δρόμος ,πάλη , πυγμαχία ,παγκράτιο, πένταθλον κλπ) διεξάγονταν στο στάδιο, μπροστά από τη μεγάλη στοά, ενώ οι ιπποδρομίες και οι αρματοδρομίες στην πεδιάδα βόρεια από το ιερό.
Ξεχωριστό για την δυσκολία του ήταν το αγώνισμα της αποβάσεως, κατά το οποίο ο αθλητής κρατώντας την ασπίδα του πηδούσε από άρμα που το οδηγούσε ηνίοχος και τρέχοντας επιβιβαζόταν ξανά και πάλι από την αρχή!
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μία ολιστική προσέγγιση για την υγεία « Νους υγιής εν σώματι υγιει». Οι θεραπείες τους συνδύαζαν την ισορροπία του νου, της ψυχής και του σώματος. Και το αρχαίο δράμα έχει θεραπευτική λυτρωτική δύναμη στην ψυχή του ανθρώπου.Έτσι και εδώ δίπλα στο εγκοιμητήριο υπάρχει το αρχαίο θέατρο του Αμφιαράου.
Φτάνοντας στο θέατρο, δεν θα δυσκολευτούμε να αναγνωρίσουμε τα τρία βασικά του μέρη, τη σκηνή, την ορχήστρα και το κοίλο που ήταν διαμορφωμένο πάνω στο λόφο.
Η ιστορία του
Το θέατρο πήρε τη μορφή που βλέπουμε σήμερα στη διάρκεια των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, από τον 3ο μέχρι τον 1ο αι. π.Χ. Η αρχική κατασκευή του όμως τοποθετείται στον 4ο αι. π.Χ. Μάλιστα, φαίνεται πως το πρώτο θέατρο που χτίστηκε στην ίδια θέση ήταν ορθογώνιο. Στα ορθογώνια θέατρα το σχήμα του κοίλου ήταν ορθογώνιο ή σχεδόν ορθογώνιο, ενώ η ορχήστρα ήταν ευθύγραμμη.Σύμφωναμε ορισμένους ερευνητές, ορθογώνια μορφή είχαν τα πρώτα θέατρα που χτίστηκαν τον 5ο και τον 4ο αι. π.Χ. στην Αττική και σε άλλες περιοχές του ελλαδικού κόσμου, όπως το θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα, το θέατρο του Θορικού στο Λαύριο και το θέατρο της Χαιρώνειας στη Βοιωτία. Κάποια από αυτά διατήρησαν την ορθογώνια διάταξή τους και αργότερα. Τα περισσότερα όμως, όπως και το θέατρο του Αμφιαρείου, απέκτησαν ημικυκλική μορφή στα χρόνια που ακολούθησαν.
Τα χρήματα για την κατασκευή του προσέφεραν αξιωματούχοι και ιερείς του Αμφιαράου. 'Αλλωστε, το θέατρο ήταν άμεσα συνδεδεμένο με τη λειτουργία του ιερού, αφού φιλοξενούσε τους μουσικούς αγώνες που διοργανώνονταν κατά τη διάρκεια των Μεγάλων Αμφιαρείων.
Οι αγώνες περιλάμβαναν ποιητικούς και μουσικούς διαγωνισμούς και απαγγελίες λόγων. Μάλιστα, έχουν βρεθεί αρκετοί κατάλογοι, δηλαδή επιγραφές με τα ονόματα των νικητών των αγώνων. Από αυτές πληροφορούμαστε ότι στο πλαίσιο των Αμφιαρείων παρουσιάζονταν επίσης θεατρικές παραστάσεις.
Οι πάροδοι
Για να προχωρήσουμε στο εσωτερικό του θεάτρου θα ακολουθήσουμε τις παρόδους, τους διαδρόμους που βρίσκονταν ανάμεσα στη σκηνή και το κοίλο.Οι διάδρομοι αυτοί ήταν επικλινείς, είχαν δηλαδή μία κατηφορική κλίση. Κάποιοι ερευνητές, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι στην αρχή κάθε παρόδου υπήρχε μία διπλή πύλη. Σήμερα χρησιμοποιείται μόνο η δυτική πάροδος, όπου έχουν διαμορφωθεί στα νεότερα χρόνια κάποια σκαλοπάτια που οδηγούν στην ορχήστρα.
Το προσκήνιο και η σκηνή
Αυτό που κάνει το θέατρο να ξεχωρίζει είναι η σκηνή του που σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση.Την περίοδο λειτουργίας του θεάτρου, η σκηνή είχε δύο ορόφους. Σήμερα όμως σώζεται μόνο το κατώτερο τμήμα της, καθώς και το προσκήνιο.
Πρόκειται για μία στοά μπροστά από τη σκηνή που στηριζόταν σε οκτώ δωρικούς μαρμάρινους κίονες. Οι κίονες αυτοί έχουν τη μορφή ημικιόνων. Στο πίσω μέρος τους, δηλαδή, ενώνονται με τετράγωνους στύλους που όμως δεν φαίνονται από την μπροστινή πλευρά.
Το προσκήνιο κατασκευάστηκε στα ελληνιστικά χρόνια, γύρω στο 200 π.Χ. Μπορεί να διατηρείται σε καλή κατάσταση, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν σώθηκε ακέραιο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Απλά, τα περισσότερα από τα αρχιτεκτονικά του μέλη βρέθηκαν πεσμένα ακριβώς μπροστά και αυτό διευκόλυνε την αναστήλωσή του που έγινε στη δεκαετία του 1950.
Όταν το θέατρο ήταν σε χρήση, τα κενά ανάμεσα στους ημικίονες κάλυπταν κινητοί ζωγραφικοί πίνακες που αποτελούσαν τα σκηνικά των παραστάσεων . Αυτό το γνωρίζουμε από μία επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη στο επιστύλιο, δηλαδή στο τμήμα του προσκηνίου που βρισκόταν ακριβώς πάνω από τους ημικίονες.
Σύμφωνα με την επιγραφή αυτή, το προσκήνιο και οι πίνακες κατασκευάστηκαν με έξοδα κάποιου αγωνοθέτη, το όνομα του οποίου δεν έχει σωθεί. Ο αγωνοθέτης ήταν ένας αξιωματούχος που φρόντιζε για τη διοργάνωση των αγώνων προς τιμή του Αμφιαράου.
Η θέση της επιγραφής δεν ήταν τυχαία. Τοποθετήθηκε εκεί για να τη βλέπουν καθαρά όλοι οι θεατές. Αυτό ήταν σημαντικό για τον δωρητή γιατί έτσι όλοι θα πληροφορούνταν και θα αναγνώριζαν την συνεισφορά του στην κατασκευή του θεάτρου.
Στην οροφή του προσκηνίου βρισκόταν κάποτε το λογείο που δεν έχει διατηρηθεί Ήταν ένα μακρόστενο ξύλινο πατάρι πάνω στο οποίο εμφανίζονταν οι υποκριτές. Το λογείο το συναντάμε για πρώτη φορά στα θέατρα των ελληνιστικών χρόνων. Έτσι, παρόλο που μέχρι τότε χορός και υποκριτές εμφανίζονταν στην ορχήστρα, στα ελληνιστικά χρόνια η θέση των υποκριτών αναβαθμίστηκε. Εμφανίζονταν πλέον στο υπερυψωμένο λογείο, απ’ όπου οι θεατές μπορούσαν να τους βλέπουν καλύτερα.
Κοιτάζοντας πίσω από το προσκήνιο θα δείτε κάποιες μεγάλες ορθογώνιες πέτρες που προέρχονται από το κτήριο της σκηνής. Η σκηνή του θεάτρου κατασκευάστηκε αρχικά τον 3ο αι. π.Χ., αλλά δέχτηκε επεμβάσεις και αργότερα. Το τμήμα που διατηρείται σήμερα ανήκει στον κάτω όροφο της σκηνής. Στο μέσο του, μάλιστα, θα παρατηρήσετε την είσοδο που οδηγούσε στο εσωτερικό του κτηρίου το οποίο χωριζόταν σε δύο μακρόστενα δωμάτια.
Ο δεύτερος όροφος της σκηνής δεν έχει σωθεί και έτσι δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια τη μορφή του. Ορισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι η πρόσοψή του, δηλαδή η πλευρά που αντίκριζαν οι θεατές στηριζόταν σε δύο στύλους. Για άλλους ερευνητές πάλι, οι στύλοι ήταν περισσότεροι.
Πάντως, ακριβώς πάνω από τους στύλους βρισκόταν το επιστύλιο. Εκεί υπήρχε χαραγμένη άλλη μία επιγραφή που χρονολογείται γύρω στο 150 π.Χ. Σύμφωνα με την επιγραφή, η σκηνή κατασκευάστηκε με έξοδα ενός ιερέα του Αμφιαράου, το όνομα του οποίου δεν έχει σωθεί. Όπως και στο προσκήνιο, η επιγραφή ήταν τοποθετημένη σε σημείο που θα μπορούσαν να τη διαβάσουν όλοι οι θεατές.
Η ορχήστρα
Η ορχήστρα με διάμετρο περίπου 12 μέτρα ήταν στην αρχαιότητα χωμάτινη, όπως και σήμερα. Θα παρατηρήσετε ότι το σχήμα της μοιάζει με πέταλο.Αυτό όμως που τραβάει αμέσως την προσοχή είναι οι πέντε μαρμάρινοι θρόνοι που βρίσκονται περιμετρικά της ορχήστρας. Οι θρόνοι αυτοί προορίζονταν για τα επίσημα πρόσωπα, τους αξιωματούχους και τους ιερείς. Γι’ αυτό ήταν ιδιαίτερα φροντισμένοι και είχαν πλούσια διακόσμηση. Στη μπροστινή πλευρά τους είναι σκαλισμένα δύο πόδια λιονταριού, ενώ στις πλαϊνές πλευρές θα δείτε περίτεχνα φυτικά σχέδια. Ανάμεσα σε αυτά ήταν χαραγμένη μία επιγραφή, η ίδια σε όλους τους θρόνους. Σύμφωνα με την επιγραφή, τους θρόνους αφιέρωσε στον Αμφιάραο ο Νίκων, όταν έγινε ιερέας. Πράγματι, ο Νίκων ήταν ιερέας του Αμφιαράου τον 1ο αι. π.Χ. και συγκεκριμένα στα χρόνια του Ρωμαίου δικτάτορα Σύλλα (83-79 π.Χ.). Είναι αυτήν την περίοδο, λοιπόν, που προστέθηκαν στην ορχήστρα οι πέντε θρόνοι. Η πολυτέλειά τους, μάλιστα, έρχεται σε αντίθεση με την απλότητα του κοίλου που ήταν διαμορφωμένο πάνω στο λόφο.
Το κοίλο
Σε αντίθεση με τα περισσότερα θέατρα, στο κοίλο του θεάτρου αυτού δεν υπήρχαν λίθινα εδώλια, αλλά ξύλινα καθίσματα. Οι ξύλινες κερκίδες περικλείονταν από δύο τοίχους που συγκρατούσαν τα χώματα της πλαγιάς. Ονομάζονται αλλιώς αναλημματικοί τοίχοι. Μπορείτε και σήμερα να δείτε τμήματά τους στα δύο άκρα του κοίλου.Όπως κοιτάζετε το κοίλο από την ορχήστρα, στη δεξιά πλευρά του θα παρατηρήσετε κάποιες βαθμίδες διαμορφωμένες στο βράχο. Αυτά ήταν τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίζονταν τα ξύλινα καθίσματα των θεατών. Υπάρχει όμως και μία διαφορετική άποψη που υποστηρίζει ότι οι βαθμίδες αυτές ανήκουν στο ορθογώνιο θέατρο του 4ου αι. π.Χ.
Η παρακμή του θεάτρου
Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς εγκαταλείφθηκε το θέατρο. Είναι πιθανό να συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι την εγκατάλειψη του ιερού τον 4ο αι. μ.Χ. Η ανασκαφή του θεάτρου, πάντως, αποτέλεσε μέρος των ανασκαφών του ιερού που ξεκίνησαν στο τέλος του 19ου αιώνα και συνεχίστηκαν με ενδιάμεσες διακοπές μέχρι το 1929.Η ανάγκη για τη συντήρηση και αποκατάστασή του είναι ιδιαίτερα μεγάλη, ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι φθορές που έχουν προκαλέσει στο μνημείο ο χρόνος και οι καιρικές συνθήκες.
Και κάτι ακόμα... Ένα 2ο θέατρο
Στο χώρο του ιερού, πολύ κοντά στο βωμό, υπήρχε μία ακόμη θεατρική κατασκευή. Ό,τι έχει απομείνει σήμερα από αυτή είναι τα ίχνη από τρία ημικυκλικά σκαλιά. Σύμφωνα με μία επιγραφή, αυτό ήταν το θέατρο του βωμού, δηλαδή ένας χώρος από τον οποίο οι θεατές παρακολουθούσαν τις θυσίες των ζώων που γίνονταν στο διπλανό βωμό. Το θέατρο αυτό πρέπει να κατασκευάστηκε τον 5ο ή 4ο αι. π.Χ. και αρχικά ήταν μεγαλύτερο. Στη διάρκεια όμως του 4ου αι. π.Χ. έπαψε να λειτουργεί και το υλικό του χρησιμοποιήθηκε σε άλλα κτήρια. Η εγκατάλειψή του ίσως να συνδέεται με την κατασκευή του καινούργιου θεάτρου.
Είναι πιθανό, λοιπόν, το θέατρο του Αμφιαρείου, εκτός από τους μουσικούς αγώνες, να φιλοξένησε και θρησκευτικές τελετουργίες που συνδέονταν με τη λατρεία του Αμφιαράου. Πηγές: https://www.taxidiotiko-photologio.gr/l/iero-toy-amfiaraoy-amfiaraeion/
