Την Παρασκευή 1 Απριλίου 2022 στο πλαίσιο του προγράμματος «Από το αρχαίο θέατρο του Θορικού ... στις σκηνές της νεότερης Δύσης» πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο αρχαίο θέατρο στην περιοχή του Λαυρίου.
Στόχος του προγράμματος είναι η επαφή και εξοικείωση των μαθητών με το αρχαίο θέατρο και ειδικότερα το αρχαιότερο σωζόμενο στον ελλαδικό χώρο θέατρο του Θορικού από τη θέση του ξεναγού- καθοδηγητή και του επισκέπτη. Επιδιωκόμενος παιδαγωγικός στόχος είναι να μάθουν οι μαθητές για τη γέννηση και την εξέλιξη του θεάτρου και να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα της μέριμνας για την ανάδειξη και την προστασία των αρχαίων μνημείων.
Οι μαθητές ξενάγησαν τους συμμαθητές τους δίνοντας σημαντικές πληροφορίες με απλό τρόπο, για να δουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουν έναν αρχαιολογικό χώρο. Η Ελλάδα είναι διάσπαρτη από αρχαιολογικούς χώρους και βιώνουμε το παρελθόν κάθε στιγμή. Γνωρίζοντας ότι μια πέτρα που βλέπουμε τι ακριβώς είναι, παύει να είναι μια απλή πέτρα και γίνεται μνημείο και πολιτισμός.
ΘΟΡΙΚΟΣ
O Θορικός αποτελούσε τον αρχαίο παραλιακό δήμο της Ακαμαντίδας, περιοχή της αρχαίας νοτιανατολικής Αττικής ή αλλιώς Λαυρεωτικής. Λέγεται, πως πήρε το όνομα του από τον ήρωα Θορικό ή από την αρχαία λέξη "θορός", που σημαίνει "ορμή". Πράγματι, ορμητικός είναι ο τρόπος που κατέβαινε κανείς από την τραχιά πλαγιά, όπου βρισκόταν ο δήμος, προς τη θάλασσα.
Η μυθολογία γι' αυτόν τον τόπο είναι εύγλωττη:
ο βασιλιάς της Αθήνας Κέκροπας πέτυχε τη συνοίκηση των 12 πόλεων
σε μία δωδεκάπολη. Για να μετρήσει τους κατοίκους της όρισε ένα συγκεκριμένο
σημείο στο οποίο ο καθένας έριχνε από μία πέτρα.
Όλο αυτό το πλήθος ονομάστηκε «λαός» από τη λέξη «λας» (=πέτρα).
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΟΥ
Αλλά και άλλος ένας παμπάλαιος μύθος μιλάει για τον Κέφαλο, τον βασιλιά του Θορικού και τη γυναίκα του Πρόκριδα, κόρη του Ερεχθέα, βασιλιά της Αθήνας. Ερωτευμένοι παράφορα και οι δυο ορκίστηκαν αιώνια πίστη. Όμως το ακραίο ερωτικό πάθος τους είχε τραγικό τέλος. Η Πρόκριδα δεν ήταν σίγουρη ότι ο Κέφαλος της ήταν πιστός. Τον παρακολούθησε λοιπόν, καθώς έφυγε απ' τον Θορικό για να κυνηγήσει στον Υμηττό. Εκεί τον άκουσε να φωνάζει «νεφέλη παραγενου» (=έλα σύννεφο). Πισεύοντας πως η νεφέλη είναι σύννεφο, σάλεψε πίσω από το θάμνο που κρυβόταν. Ο Κέφαλος την πέρασε για θήραμα και τη σκότωσε. Καταδικάστηκε από τον 'Αρειο Πάγο σε παντοτινή εξορία απ' τον Θορικό και την Αττική και έφυγε για το νησί που φέρει το όνομά του, την Κεφαλληνία.
Στο Θορικό, μπορούμε σαν θεατές στο θέατρο να παρακολουθήσουμε την περιπέτεια του ανθρώπου, όταν ανακάλυψε την αξία των μεταλλευμάτων πριν το 3.000 π.Χ, όταν παρήγαγε έστω και με πρωτόγονα μέσα τον άργυρο και τον μόλυβδο και όταν αντίκριζε τη μυκηναϊκή ακρόπολη στην κορυφή του λόφου. Μπορούμε να αισθανθούμε δίπλα μας την καυτή ανάσα των δούλων στις στοές και στα εργαστήρια, να νιώσουμε την κάθαρση στις δραματικές παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο, τη μυσταγωγία στο ναό της Δήμητρας και της Κόρης στην πεδιάδα του Θορικού.
Η ΠΡΩΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ!
- Έχουμε μπροστά στα μάτια μας την πρώτη βιομηχανική πόλη της Ευρώπης. Εδώ ξεκίνησε η εκμετάλλευση των μεταλλείων του Λαυρίου.- Η μεταλλευτική δραστηριότητα ξεκινά στα προϊστορικά χρόνια και αναπτύσσεται τον 6ο αιώνα π.Χ. με τη συμβολή του τυράννου Πεισίστρατου. Η εκμετάλλευση εντείνεται στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα όταν (σύμφωνα με αναφορά του Αριστοτέλη στην «Αθηναίων Πολιτεία»), ανακαλύπτονται τα πλούσια κοιτάσματα της Μαρώνειας (σημερινή Καμάριζα). Πρόκειται για τον εντοπισμό των βαθύτερων κοιτασμάτων τα οποία βρίσκονται ανάμεσα σε στρώματα μαρμάρου και σχιστόλιθου. Τα στρώματα εφάπτονται μεταξύ τους και στα σημεία επαφής εντοπίζεται το αργυρούχο μετάλλευμα.
- Η αρχική εκμετάλλευση ήταν επιφανειακή, ενώ η αναζήτηση αργυρούχου μολύβδου στα βαθύτερα στρώματα οδήγησε στη διάνοιξη των στοών εξόρυξης που φθάνουν σε βάθη τα 120 μέτρα.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΣΕΩΣ
- Τα μεταλλεία ανήκαν στο δήμο Αθηναίων, ο οποίος τα μίσθωνε σε ελεύθερους πολίτες, Αθηναίους ή μετοίκους. Τα έργο της μίσθωσης το αναλάμβαναν άρχοντές που ονομάζονταν «πωληταί» και τα συμβόλαια των μισθώσεων αναγράφονταν σε λίθινες στήλες τοποθετημένες στην Αγορά των Αθηνών όπου και βρέθηκαν.- Τα μεταλλεία του Λαυρίου λειτούργησαν εντατικά κατά την κλασσική εποχή και αποτέλεσαν τη βάση της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης του Αθηναϊκού κράτους.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης, το 483 π.Χ. με τα έσοδα από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Μαρώνειας η Αθήνα κέρδισε 100 τάλαντα με τα οποία ναυπηγήθηκαν 100 τριήρεις που κατατρόπωσαν τον περσικό στόλο στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. και εξουδετέρωσαν οριστικά την περσική απειλή κατά της ελευθερίας της Ελλάδας.
Από το 447 ο άργυρος του Λαυρίου αποτελεί τη βασική οικονομική πηγή για τη δημιουργία των αθάνατων μνημείων στην Ακρόπολη της Αθήνας και άλλων της Αττικής, στα πλαίσια του μεγαλόπνοου οικοδομικού προγράμματος του Περικλή.
Από τον 3ο π.Χ. αιώνα αρχίζει η κάμψη της παραγωγής του λαυρεωτικού αργύρου. Από τον 1ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ. οι εργασίες είναι υποτονικές. Σύμφωνα με μαρτυρία του 6ου αιώνα μ.Χ. , άργυρος της Λαυρεωτικής χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή του ναού της Αγίας Σοφίας.
Η ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ
Στο αρχαίο Λαύριο οι Αθηναίοι παρήγαγαν 3.500 τόνους αργύρου και 1.400.000 τόνους μολύβδου. Ο αριθμός των δούλων στο Λαύριο κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. ανερχόταν σε 15.000 και τον 4ο αιώνα π.Χ. σε 10.000 άτομα. Σε όλη την Αττική υπολογίζεται ότι ήταν γύρω στις 100.000 κατά τα κλασσικά χρόνια. Την ίδια εποχή οι ελεύθεροι ενήλικες πολίτες της Αθήνας ήταν 30.000 περίπου. Με τα γυναικόπαιδα ανέρχονταν σε 80.000.
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η εργασία στο Λαύριο, ιδιαίτερα στα μεταλλεία, ήταν σκληρή. Και οι δούλοι που διάλεγε ο μεταλλευτής να εργαστούν σε αυτά έπρεπε να είναι ανθεκτικοί. Οι δούλοι μεταλλωρύχοι ήταν ιδιαίτερα επιλεγμένοι λόγω ειδικότητας. Οι κύριοι στο Λαύριο δεν είχαν συμφέρον να επιδιώκουν την αύξηση των δούλων με γάμους αλλά με την αγορά ενηλίκων ανδρών από τις αγορές δούλων.
Στα μεταλλεία εργάζονταν και παιδιά για τη μεταφορά μεταλλεύματος από τις στενές γαλαρίες προς τα έξω.
Οι ώρες εργασίας ήταν 12 την ημέρα. Οι ημέρες αργίας στο Λαύριο ήταν λιγότερες από εκείνες των Αθηνών. Και αυτό γιατί η ζωή των ανθρώπων εκεί ήταν συνδεδεμένη με ένα βασικό πράγμα: την παραγωγή αργύρου. Οι εργάσιμες ήταν πιθανότατα 360.
Ο μέσος όρος ζωής των εργαζομένων στα μεταλλεία του Λαυρίου ήταν μικρότερος από το συνηθισμένο λόγω του είδους της εργασίας. Όταν πέθαινε ένας δούλος ο οποίος δεν είχε οικογένεια, ο κύριος του φρόντιζε πάντα τη ταφή του.
Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΘΟΡΙΚΟΥ
- Μπροστά στα μάτια μας τα υπάρχοντα μνημεία μας ξαναζωντανεύουν τη ζωή των ανθρώπων εκείνης της εποχής.- Η μεταλλευτική στοά που χρησιμοποιήθηκε παραγωγικά χωρίς διακοπή μέχρι το τέλος του 4ου αι. π.Χ και αργότερα τον 5-7ο αι. μ.Χ. Στο μάρμαρο της εισόδου της στοάς είναι χαραγμένος ο χάρτης («τοπογραφικό») του μεταλλείου ενώ δίπλα σώζεται επιγραφή με χαραγμένο το όνομα του μεταλλείου: [δημητ]ριακόν, δηλ. αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα...
- Κοντά στην είσοδο της στοάς αυτής, έχει διασωθεί επίπεδο πλυντήριο υδρομηχανικού εμπλουτισμού του μεταλλεύματος (4ου αι. πΧ) που αναστηλώθηκε από τους Βέλγους αρχαιολόγους. Σήμερα, προβάλλεται ως το μοναδικό στην περιοχή, το πιο πιθανό όμως είναι να υπήρχαν και άλλα.
- Ακόμα και το νεκροταφείο εντάσσεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων του Θορικού. Φαίνεται να ήταν σε χρήση από τον 6ο αι. π.Χ. μέχρι και τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. . Οι περισσότεροι τάφοι στη δυτική πλαγιά του λόφου φαίνεται να ανήκουν σε ανθρώπους, που έζησαν κατά τη γεωμετρική περίοδο ( 1100 – 700 π.Χ. ) και την αρχαϊκή ( 700 – 480 π.Χ. ). Πολλοί λίγοι είναι εκείνοι, που αντιστοιχούν στα μέσα του 5ου και του 4ου αι. π.Χ. . Στη νότια πλαγιά, σύμφωνα με έρευνες, οι τάφοι του 7ου, 6ου και 4ου αι. π.Χ. ήταν νεαρών ατόμων και παιδιών. Ανάμεσα σε όλους αυτούς, βρέθηκαν πέντε θολωτοί και με θαλάμους τάφοι της μυκηναϊκής περιόδου ( 1600 – 1100 π.Χ. ).
- Το επιτύμβιο επίγραμμα του δούλου μεταλλωρύχου Ατώτα που ανάπαυσε το ταλαιπωρημένο σώμα του στο Θορικό μαρτυρεί την ξεχωριστή του θέση στην κοινωνία των μεταλλωρύχων: Ατώτας μεταλλεύς.
Πόντου απ’ Ευξείνου Παφλαγών μεγάθυμος Ατώτας
Ης γαίας τηλου σώμα ανέπαυσεν πόνων. Τέχνη δ’ ου έριζε
Πυλαμένεος δ’ από ρίζης ειμί, ος Αχιλληος χειρί έθανεν
(Ο μεταλλωρύχος Ατώτας από τον Εύξεινο Πόντο Παφλαγόνας ο μεγαλόψυχος Ατώτας μακριά από την πατρίδα το κορμί του ανάπαυσε από τους πόνους. Η ρίζα μου κρατάει απ’ τον Πυλαμένη, Ο οποίος πέθανε, αφού πέθανε απ’ το χέρι του Αχιλλέα.)
ΕΙΔΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
- Πρόκειται για μια πολύ ιδιαίτερη κοινωνία ανθρώπων. Οι δούλοι συγκεντρώνονταν σε ένα μικρό χώρο τον οποίο διηύθυνε ένας μικρός αριθμός ελεύθερων πολιτών. Σε κάθε ελεύθερο πολίτη αντιστοιχούσαν 40 δούλοι, ενώ στην Αθήνα 5. Οι σχέσεις εκεί των δούλων και των ελεύθερων πολιτών ήταν ασφαλώς ειδικές. Ο ελεύθερος πολίτης στο Λαύριο ένιωθε δέσμιος από ένα μεγάλο πλήθος δούλων. Ήταν αναγκασμένος να συμπεριφέρεται καλά και να συμμετέχει στην ίδια εργασία με αυτούς. Οι δούλοι του Λαυρίου πήγαιναν στο θέατρο, σ’ αυτό το θέατρο όπου τώρα καθόμαστε εμείς.Το θέατρο του Θορικού
Θεωρείται το αρχαιότερο στον ελλαδικό χώρο. Κατασκευάστηκε στη φυσική αμφιθεατρική πλαγιά, στη νότια πλευρά του λόφου Βελατούρι (βίγλα= παρατηρητήριο) στα τέλη του 6ου αιώνα π. Χ. (μεταξύ 525-480 π.Χ)Προκαλεί το ενδιαφέρον εξαιτίας της ιδιόρρυθμης αρχιτεκτονικής μορφής του:
- Το κοίλον, με χτιστά λίθινα εδώλια, δεν αποτελεί ημικύκλιο, όπως στα υπόλοιπα θέατρα.
- Το κοίλον αποτελείται από δύο τμήματα, από τα οποία το κάτω χωρίζεται με δύο κάθετες κλίμακες σε 3 κερκίδες διαφορετικού μήκους. Μόνο το κεντρικό τμήμα παρουσιάζει ευθύγραμμη διάταξη των 21 σειρών εδωλίων, ενώ η ανατολική και δυτική παρουσιάζουν καμπύλωση
- Περιβάλλεται από αναλημματικό τοίχο από αδρούς λίθους και είναι εν μέρει λαξευμένο στο φυσικό βράχο, κυρίως στα άκρα, ενώ το κέντρο του διαμορφώθηκε με επιχωμάτωση.
- Το κοίλον είναι προσιτό από την ανατολική και δυτική πάροδο. Η τελευταία οδηγεί προς τον οικισμό.
- Το άνω κοίλο, προστέθηκε αργότερα με την οικοδόμηση ενός νέου, εντυπωσιακού αναλήμματος που παρακολουθούσε το ανάλημμα του κάτω κοίλου. Ο ενδιάμεσος χώρος επιχωματώθηκε, προκειμένου να λάβει την κατάλληλη κλίση ώστε να κάθονται οι θεατές, είτε απευθείας στο έδαφος είτε σε ξύλινα ικρία, σε 10 – 12 σειρές. Το άνω κοίλο ήταν προσιτό από δύο εισόδους, βόρεια πίσω από το ανάλημμα. Η ανατολική ήταν ένας απλός λιθόστρωτος διάδρομος, ενώ η δυτική είχε κατασκευασθεί ως γέφυρα στηριζόμενη σε ένα οξυκόρυφο τόξο.
- Το θέατρο είναι κτισμένο από το ντόπιο φαιοπράσινο ασβεστόλιθο, αδρά πελεκημένο. Το ανάλημμα του άνω κοίλου είναι οικοδομημένο με επιμέλεια από ασβεστόλιθο, λαξευμένο σε ορθογώνιους κυβόλιθους. Με την οικοδόμηση του άνω κοίλου η χωριτικότητα του θεάτρου αυξήθηκε από 2.000 σε 3.200 θεατές.
- Εντύπωση επίσης προκαλεί το ορθογώνιο σχήμα ορχήστρας (16 x 30)], καθώς και το μέγεθός της, αφού το κοίλο είναι μόνο 1,5 φορές μεγαλύτερο από την ορχήστρα (5ος αι. π.Χ), ενώ αργότερα (4ος αι. πΧ) η σχέση του κοίλου προς ορχήστρα ήταν 1:2,4. Αυτή η οικοδομική σχέση κοίλου-ορχήστρας του Θεάτρου του Θορικού, μοναδική για τη θεατρική αρχιτεκτονική, αποτελεί σημαντική ένδειξη ότι το θέατρο αυτό δε λειτουργούσε, τουλάχιστον στην πρώιμη οικοδομική περίοδό του, ως χώρος δραματικών παραστάσεων. Μάλλον αποτελούσε χώρο λατρείας, ο οποίος εξελίχθηκε αργότερα σε χώρο πολιτικών συγκεντρώσεων.
- Αυτό το συμπέρασμα το επιβεβαιώνει και ο μικρός ναός του Διονύσου οποίος αποτελεί συστατικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής δομής και του θεατρικού οικοδομήματος (εντάσσεται δηλαδή μέσα στο χώρο του θεάτρου), σε αντίθεση με τα υπόλοιπα θέατρα στα οποία ο ναός του θεού δεν εντάσσεται στο χώρο του θεάματος. Είναι λοιπόν πιθανό ότι ο Διόνυσος δε λατρευόταν στο Θορικό μόνο ως θεός του θεάτρου αλλά πιθανότατα και σε σχέση με τις ψυχές των νεκρών. Εξάλλου, βρίσκεται δίπλα στο νεκροταφείο της πόλης και επομένως η διεξαγωγή αθλητικών αγώνων προς τιμή των νεκρών στο θέατρο αυτό είναι πολύ πιθανή. Και το μακρόστενο σχήμα της ορχήστρας θυμίζει στίβο αρχαίου ελληνικού θεάτρου.
- (Ανατολικά) Υπάρχει ένα σύμπλεγμα δωματίων, το λεγόμενο Βουλευτήριο, στο νότιο άκρο του κοίλου, που υποδηλώνει την πολυλειτουργικότητα αυτής της εγκατάστασης. Το λαξευμένο στο βράχο θρανίο, επιβεβαιώνει τον τόπο συγκέντρωσης. Σ’ αυτή την αίθουσα με τους λαξευμένους φυσικούς πάγκους έκαναν τις συνεδριάσεις οι δημότες του Θορικού και χρονολογείται στα μέσα του 5ου αι. π.Χ.
- Δίπλα στο δυτικό διάζωμα του θεάτρου υπήρχε ένα σπίτι με πεντάκλινο ανδρώνα (δωμάτιο συμποσίων) και αυλή. Την οικία τη χρησιμοποιούσαν οι ιερείς και η μία αίθουσα λειτουργούσε ως σκηνοθήκη. Το χωρίζει από το θέατρο ένα στενό μονοπάτι που ανηφορίζει στην πλαγιά.
- Η σκηνή ήταν ξύλινη και δεν αντικαταστάθηκε αργότερα από λίθινη όπως έγινε σε άλλα θέατρα. Δύο μονόλιθοι που εντοπίστηκαν στο νεκροταφείο με μεγάλες υποδοχές στο κέντρο τους χρησιμοποιήθηκαν για τη στήριξη των δοκών που συγκρατούσαν τη σκηνή.
ΟΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
- Στο «Ημερολόγιο θυσιών του Θορικού», που χρονολογείται πριν το 420 π.Χ., υπάρχει σαφής αναφορά για την τέλεση των μικρών ή κατ΄αγρούς Διονυσίων στο Θορικό κατά το μήνα Ποσειδεώνα (Νοέμβριος-Δεκέμβριος), όπως και στους άλλους δήμους της Αττικής. Εδώ ήρθε ο πρώτος περιοδεύων θίασος του κόσμου, το «Άρμα του Θέσπιδος» και έδωσε παραστάσεις.- Επιγραφές από το τέλος του 5ου αι. και τον 4ο αι. π.Χ. που βρέθηκαν νότια του θεάτρου, παρέχουν στοιχεία για την διδασκαλία κωμωδιών και τραγωδιών στο Θορικό.
- Τις δραματικές παραστάσεις παρακολουθούσαν εκτός των ελεύθερων ανδρών και γυναικών με τα παιδιά τους και πολλοί δούλοι του Λαυρίου καθισμένοι στα εδώλια του πάνω διαζώματος. Οι άρχοντες, οι επίσημοι, κάθονταν σε ειδικές θέσεις, στα πρώτα ξεχωριστά εδώλια του θεάτρου στο ίδιο ύψος της ορχήστρας.
Το θέατρο είναι μια ανοιχτή, δημοκρατική και λαϊκή δομή που δέχεται στους κόλπους της το σύνολο του δήμου. Είναι ένας θεσμός που ψυχαγωγεί, με τη διπλή σημασία της λέξης στα ελληνικά, είναι αγωγή ψυχής και γιορτή. Το θέατρο διαπαιδαγωγεί τους πολίτες: τους δείχνει καταστάσεις και εμπειρίες της ζωής που αφορούν όλους τους ανθρώπους, τους μαθαίνει τι σημαίνει εμφύλια έρις και πως η δημοκρατία είναι ο μοναδικός τρόπος να ελεγχθεί (αναφέρομαι στην τριλογία του Αισχύλου Ορέστεια), τι σημαίνει να υπάρχουν δύο εξίσου ισχυρές απόψεις και να μην υπάρχει τρόπος να αποφασίσουμε ποια είναι δίκαιη (Σοφοκλής Αντιγόνη), δείχνει τα όρια της γνώσης και του ορθού λόγου, τη λειτουργία της μοίρας, την τύφλωση που τιμωρεί την αλαζονεία της γνώσης (Σοφοκλής Οιδίποδας Τύραννος), δείχνει τις καταστροφικές συνέπειες που έχει η βίαιη καταστολή της διονυσιακής πλευράς του ανθρώπου και η ασέβεια προς τον θεό που την ενσαρκώνει (Ευριπίδης Βάκχες).
Το θέατρο υποβάλλει στην κρίση του δήμου, στην κρίση των πολιτών, καταστάσεις πραγματικές, που δεν θα ήθελε κανείς να τις ζήσει γιατί είναι οδυνηρές ή καταστροφικές και συντρίβουν τους ανθρώπους που πιάνονται στα βρόχια τους. Και με αυτόν τον τρόπο το θέατρο λειτουργεί παιδαγωγικά, δίνει στους πολίτες τη δυνατότητα να αναστοχαστούν αυτά που είδαν και άκουσαν στο θέατρο, να αναπτύξουν τη δική τους κρίση και να χαράξουν τη δική τους πορείαστη ζωή. Το θέατρο είναι ένα μάθημα ελευθερίας και αυτονομίας.
Το δεύτερο μέρος της παρουσίασης περιείχε έναν δοξαστικό παιάνα
του αρχαίου ποιητή Πίνδαρου για τη δόξα της Αθήνας στη δωρική διάλεκτο.
Ω ται λιπαραί και ιοστέφανοι και αοίδιμοι,
Ελλάδος έρεισμα, κλειναί Αθάναι, δαιμόνιον πτολίεθρον
ή
Λαμπρή, στεφανωμένη με το χρώμα του ηλιοβασιλέματος, χιλιοτραγουδισμένη,
της Ελλάδας προπύργιο, Αθήνα δοξασμένη, ιερή ακρόπολη των θεών
Στη συνέχεια μαθήτριες από το Α4 τραγούδησαν ένα από τα αρχαιότερα σωζώμενα
κομμάτια ελληνικής μουσικής, τον επιτάφιο του Σείκιλου.
Ο Σείκιλος έγραψε το τραγούδι του μετά το 200 μ.Χ. σε επιτύμβια κυλινδρική στήλη που έχει ύψος 40 εκατοστά και περιέχει στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων μαζί με τη μουσική του. Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε:
ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ(Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης).
Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου:
ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ,
ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ.
ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ,
ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ.
Όσο ζεις λάμπε,
καθόλου μη λυπάσαι.
Για λίγο διαρκεί η ζωή,
ο χρόνος απαιτεί την πληρωμή του.
Μετά την παρουσίαση των μαθητών, ακολούθησε επίσκεψη στο γραφικό λιμάνι του Λαυρίου.
