Ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού αποτελεί μικρό μόνο μέρος του αρχαίου αττικού δήμου των Κεραμέων, ενός από τους μεγαλύτερους της αρχαίας Αθήνας, ο οποίος βρισκόταν στη βορειοδυτική παρυφή της πόλης. Ο χώρος του Κεραμεικού περιβάλλεται σήμερα από τις οδούς Ερμού, Πειραιώς και Ασωμάτων. Όπως υποδηλώνει το όνομά του, υπήρξε περιοχή εγκατάστασης αγγειοπλαστών και αγγειογράφων και ο κύριος τόπος παραγωγής των περίφημων αττικών αγγείων. Η παραποτάμια περιοχή του Κεραμεικού πλημμύριζε συνεχώς και δεν ευνοούσε την κατοίκηση. 'Αρχισε έτσι να χρησιμοποιείται ως χώρος ταφής, και σταδιακά έγινε το σημαντικότερο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας.

Οι τεχνίτες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Κεραμεικού χάρις στα κατάλληλα για την κατασκευή αγγείων αργιλώδη εδάφη που περιβάλλουν τον μικροσκοπικό ποταμό Ηριδανό. Ο Ηριδανός, που ρέει σήμερα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, είχε εξαφανιστεί επί αιώνες, θαμμένος από επιχώσεις 8-9 μ. έως δηλαδή τη σημερινή στάθμη της οδού Ερμού. Έμεινε θαμμένος μέχρι το 1960 και αποκαλύφτηκε με τις ανασκαφές.

Οι αρχαιότεροι τάφοι χρονολογούνται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (2700-2000 π.Χ.). Από την υπομυκηναϊκή περίοδο (1100-1000 π.Χ.) και εξής το νεκροταφείο αναπτύσσεται συνεχώς. Κατά τη γεωμετρική (1000-700 π.Χ.) και αρχαϊκή (700-480 π.Χ.) περίοδο οι τάφοι πληθαίνουν, εντάσσονται σε ταφικούς τύμβους ή σημαίνονται με επιτάφια μνημεία. Από την ελληνιστική περίοδο έως τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους (Από το 338 π.Χ. έως περίπου τον 6ο αι. μ.Χ.) συνεχίστηκε αδιάκοπα η λειτουργία του νεκροταφείου στον ίδιο χώρο.

Διαιρέθηκε σε δύο τμήματα, τον "έσω" και "έξω" Κεραμεικό, όταν κατασκευάσθηκε το Θεμιστόκλειο τείχος (5ος αιώνας π.Χ.). Τα τμήματα αυτά συνδέονταν μεταξύ τους με δύο από τις σπουδαιότερες πύλες της αρχαίας Αθήνας, το Δίπυλο και την Ιερά Πύλη. Από τις πύλες αυτές εκκινούσαν δύο δρόμοι, εκατέρωθεν των οποίων αναπτύχθηκε το επίσημο νεκροταφείο της πόλης, το "Δημόσιον Σήμα", όπου εκφώνησε τον περίφημο Επιτάφιο λόγο του ο Περικλής για τους πεσόντες Αθηναίους του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου.

Μέρος του νεκροταφείου ήρθε στο φως το 1997 σε ανασκαφή σωστικού χαρακτήρα και όπως δείχνουν τα ανασκαφικά δεδομένα η χρήση του ήταν συνεχής από τον 9ο αιώνα π.Χ. έως και τα υστερορωμαϊκά χρόνια.

Το 1870 η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία με διευθυντή τον Στ. Κουμανούδη άρχισε συστηματικές ανασκαφές, οι οποίες συνεχίστηκαν τις επόμενες δεκαετίες σε συνεργασία με τους Γερμανούς A. Brueckner και F. Noack. Το 1913, η Ελληνική Κυβέρνηση ανέθεσε την αποκλειστική ευθύνη των ανασκαφών στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το οποίο συνεχίζει την έρευνα του χώρου μέχρι σήμερα.

Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού είναι:
- Το Πομπείο (τέλη 5ου αι. π.Χ.). Αρχαίο οικοδόμημα που χρησίμευε για τη φύλαξη των αντικειμένων της πομπής των Παναθηναίων. Πρόκειται για ένα ευρύχωρο οικοδόμημα με περίστυλη αυλή.

- Ο ταφικός περίβολος με τις επιτύμβιες στήλες. Μεταξύ αυτών η περίφημη στήλη της Ηγησούς (410 π.Χ.) και ο μαρμάρινος ταύρος στον ταφικό περίβολο του Διονυσίου από τον Κολλυτό(345 - 338 π.χ).

- Η Κρήνη (307 - 304 π.Χ.). Αριστερά της εισόδου του Διπύλου βρισκόταν υπόστυλη κρήνη, ένα οικοδόμημα που τροφοδοτούσε με νερό τους κατοίκους της πόλης και τους ταξιδιώτες.